Khởi nghiệp giống như chèo một con thuyền mới đóng ra biển lớn. Không bản đồ nào hoàn hảo, không hải trình nào giống hệt nhau. Nhưng khi lắng nghe những câu chuyện của những người đã đi trước, ta có thể học cách tránh vài “bãi đá ngầm” phổ biến. Ralph không đưa ra công thức cố định — chỉ chia sẻ để bạn tự chọn đường, chủ động điều khiển bánh lái và tận hưởng hành trình.
1. Khởi đầu mơ hồ – khi ý tưởng chưa thật rõ ràng
Nhiều startup ra đời từ cảm hứng bất chợt, rồi lao vào triển khai trước khi trả lời câu hỏi cơ bản: “Mình đang giải quyết vấn đề gì, và cho ai?”. Khi mọi thứ mơ hồ, đội ngũ dễ lạc hướng, sản phẩm dễ trở thành “thứ cho mọi người” nhưng lại không đủ sức thuyết phục ai.
Cách tránh: Trước khi bắt tay làm, hãy viết xuống một bản mô tả giá trị ngắn gọn. Không cần ngôn từ hoa mỹ, chỉ cần súc tích và cụ thể. Định hình khách hàng mục tiêu đến mức bạn có thể hình dung một ngày điển hình của họ. Điều này giúp mọi quyết định sau đó — từ tính năng, kênh tiếp cận, cho tới giá bán — đều bám vào một trục chung.
2. Phân tán nguồn lực – khi mọi thứ đều “có vẻ” quan trọng
Giai đoạn đầu, cơ hội xuất hiện ở khắp nơi. Bạn có thể bị cuốn vào nhiều hướng: phát triển sản phẩm mới, mở kênh bán hàng mới, tìm khách hàng mới ở nhiều phân khúc. Nguy cơ là năng lượng và vốn bị chia nhỏ, dẫn đến không thứ nào đủ chín.
Cách tránh: Hãy chọn một trọng tâm cho 6–12 tháng đầu. Chấp nhận bỏ qua một số cơ hội để tập trung nguồn lực. Sự tập trung không đồng nghĩa với bảo thủ — bạn vẫn có thể ghi nhận và lưu lại những ý tưởng khác để xem xét sau khi đã đạt mốc nhất định.
3. Thiếu quản trị tài chính và kịch bản dự phòng
Không ít startup gặp khó không phải vì sản phẩm tệ, mà vì “cháy” dòng tiền. Tài chính không được quản trị chặt khiến những biến động nhỏ cũng trở thành cú đánh mạnh.
Cách tránh:
- Lập kế hoạch tài chính ít nhất 12 tháng, bao gồm kịch bản xấu nhất.
- Luôn biết số tiền hiện có có thể vận hành trong bao lâu nếu doanh thu dừng lại.
- Ưu tiên chi tiêu cho những khoản mang lại giá trị lâu dài: sản phẩm cốt lõi, chăm sóc khách hàng, đội ngũ chủ chốt.
Tài chính là nhiên liệu, nhưng cách dùng nhiên liệu mới quyết định quãng đường bạn đi được.
4. Tuyển dụng và xây dựng đội ngũ – đừng bỏ qua văn hóa
Áp lực tiến độ dễ khiến bạn tuyển nhanh cho đủ vị trí. Nhưng một người không hợp văn hóa sẽ làm giảm tốc toàn bộ đội ngũ.
Cách tránh:
- Xác định rõ giá trị cốt lõi và phong cách làm việc ngay từ đầu.
- Đánh giá ứng viên không chỉ ở kỹ năng hiện tại, mà ở khả năng học hỏi và tinh thần phù hợp.
- Thiết kế quá trình “onboarding” giúp người mới hiểu bối cảnh, mục tiêu, cách ra quyết định của startup.
Văn hóa là chất keo giữ đội ngũ trong lúc khó khăn, và là nền tảng để tăng tốc khi thời cơ đến.
5. Bỏ quên khách hàng hiện tại và dữ liệu thực tế
Một sai lầm phổ biến là mải tìm khách hàng mới mà bỏ quên người đã tin dùng. Song song, nhiều đội ngũ ra quyết định dựa trên cảm giác thay vì dữ liệu.
Cách tránh:
- Xây mối quan hệ lâu dài với khách hàng hiện tại, lắng nghe và cải thiện liên tục.
- Xem họ như đối tác cùng phát triển sản phẩm, thay vì chỉ là nguồn doanh thu.
- Thu thập dữ liệu từ hành vi và phản hồi thực tế để kiểm chứng giả thuyết. Khi dữ liệu và trực giác mâu thuẫn, hãy làm thử nghiệm nhỏ để quyết định.
Khách hàng hiện tại không chỉ mang lại doanh thu, mà còn là kênh lan tỏa đáng tin cậy nhất cho thương hiệu.
6. Tâm lý “hoàn hảo” và thiếu kiên nhẫn – hai thái cực cùng nguy hiểm
Ở một cực, nhiều người chờ sản phẩm hoàn hảo mới ra mắt, dẫn đến bỏ lỡ thời gian vàng để học từ thị trường. Ở cực kia, có những đội ngũ đổi chiến lược liên tục, không đủ thời gian để ý tưởng chín.
Cách tránh:
- Triển khai phiên bản khả dụng tối thiểu (MVP) để nhận phản hồi sớm.
- Đặt khung thời gian thử nghiệm rõ ràng cho từng chiến lược, chỉ thay đổi khi đã có dữ liệu thuyết phục.
- Sau mỗi giai đoạn, tổ chức “retrospective” để rút kinh nghiệm, ghi nhận bài học và áp dụng cho bước tiếp theo.
Khởi nghiệp là chuỗi thử nghiệm lặp đi lặp lại. Mỗi vòng lặp đều tạo ra dữ liệu và kinh nghiệm, miễn là bạn kiên nhẫn và linh hoạt đúng lúc.
Kết luận – Học hỏi liên tục, kể câu chuyện của riêng mình
Mười sai lầm trên không phải bản án cố định. Tránh được chúng không đảm bảo thành công, nhưng sẽ giúp bạn có thêm cơ hội để thử nghiệm những ý tưởng táo bạo, dấn bước về phía trước. Ralph tin rằng khởi nghiệp là hành trình vừa cá nhân vừa tập thể: bạn là người kể câu chuyện, nhưng câu chuyện đó được nuôi dưỡng bởi đội ngũ, khách hàng, cộng đồng.
Giữ tinh thần tiên phong, kết nối chân thành và sẵn sàng học từ cả thành công lẫn thất bại — đó là cách để mỗi bước đi, dù ngắn hay dài, đều tạo ra giá trị lâu bền cho chính bạn và những người đồng hành.
